معنی محمد قلی شمس

پدر چشم پزشکی ایران

قلی قلی. [ق ُ ق ُ] (اِخ) دهی است از دهستان کفرآور بخش گیلان شهرستان شاه آباد، واقع در 31هزارگزی شمال خاوری گیلان و 6هزارگزی باختر قیطول. موقع جغرافیایی آن دشت و هوای آن معتدل است. سکنه ٔ آن 250 تن است. آب آن از رودخانه و محصول آن غلات، پنبه، میوه جات، توتون، صیفی، لبنیات، و شغل اهالی زراعت و گله داری است. اهالی از طایفه ٔ کلهر هستند. در دو محل نزدیک بهم واقع شده و به قلی قلی نریمان، قلی قلی سلیمان، قلی قلی مهدیخان نامیده میشوند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).

قلی. [ق ُ] (ترکی، اِ) ترکیبی است از قل به معنی غلام + «ی » علامت اضافه: محمد قلی، عباسقلی، حسنقلی.

قلی. [ق ِ لا] (ع مص) دشمن داشتن است. (منتهی الارب) (اقرب الموارد): قَلاه ُ قلی، ابغضه. (اقرب الموارد). || (اِمص) دشمنی. (منتهی الارب).

قلی. [ق َل ْی ْ] (ع مص) بریان کردن گوشت. || بر سر زدن. (منتهی الارب) (اقرب الموارد).

قلی. [ق ُ] (اِخ) تیره ای از طایفه ٔ محمود صالح ایل چهار دانگ بختیاری. (جغرافیای سیاسی کیهان).

قلی. [ق ُل ْ لا] (ع ص) دختر پست قامت. (اقرب الموارد) (منتهی الارب).دختر پست و کوتاه بالا. (ناظم الاطباء).

قلی. [ق ُ لا] (ع اِ) سر کوه. || تارک مرد. (منتهی الارب) (اقرب الموارد). مفرد آن قُلَه است. (اقرب الموارد).

قلی. [ق ِ لا] (ع اِ) قُلَه است و آن دو چوب است که کودکان با آنها بازی کنند. (منتهی الارب). رجوع به قُلَه شود. || قِلْی ْ. رجوع به قِلْی ْ شود.

قلی. [ق ِل ْی ْ] (ع اِ) آنچه از حمض و نخود سوخته سازند. (منتهی الارب) (اقرب الموارد) و به آن قلیا و قیلیاء نیز گویند. (اقرب بنقل از اساس). || آب اشنان. (منتهی الارب). رجوع به ماده ٔ قبل شود.

شمس. [ش َ] (ع اِ) آفتاب. مؤنث است. ج، شموس: کأنّهم جعلوا کل ناحیه منها شمسا. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج). آفتاب و آن مؤنث است و مصغرش شُمیسه است. (از اقرب الموارد). ستاره ٔ تابان درخشان روز است. (از تعریفات جرجانی). آفتاب. (ترجمان القرآن ص 63). خورشید. (مهذب الاسماء). ام انوار السماء. ام سمامه. ام النجوم. بنت السماء. (مرصع). هور. خور. خورشید. مهر. شارق. شرق. آفتاب. شید. ذکاء. ذکا. بیضا. بوح. یوخ. لوح. جاریه. آف. چشمه. شیر. غزاله. لیو. عجوز. مهات. الاهه. بتیراء. اختران شاه. ابوقابوس. ارنه. ملک النجوم. پادشاه ستارگان. کالملک. قندیل ستاره ها. سلطان آسمان. و آن در فلک چهارم و خانه ٔ برج اسد است و شرف آن در نوزدهمین درجه ٔ حمل است. (یادداشت مؤلف):
بچگانمان همه ماننده ٔ شمس و قمرند
زآنکه همسیرت و همصورت هر دو پدرند.
منوچهری.
اذا طلعت فلا شمس و لا قمر. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 122).
شمس چون پیدا شود آفاق ازو روشن شود
مرد چون دانا شود دل در بَرَش دریا شود.
ناصرخسرو.
امتحان کردن نیاید در جوانمردی ترا
شمس را در روشنایی کس نکرده ست امتحان.
امیرمعزی.
من مه چارده بودم مه سی روزه شدم
نه شما شمس من و مهرسمایید همه.
خاقانی.
دوستانم قطب و شمس و نجم و بوالبدر و شهاب
رفته و من چون سها درگوشه تنها مانده ام.
خاقانی.
کوه را در هوانداشته اند
شمس را بر قمر ندوخته اند.
خاقانی.
چندان بمان که ماه نو آید عیان ز شرق
وز سوی غرب شمس تلالا برافکند.
خاقانی.
شمس ملک آمد و ظلال ملوک
عید گوهر شد و هلال تبار.
خاقانی.
شمس نزد اسد رَوَد مادام
روح سوی جسد رَوَد هموار.
خاقانی.
نه روح را پس ترکیب صورت است زوال
نه شمس را ز پس صبح صادق است ضیا.
خاقانی.
شمس در خارج اگرچه هست فرد
مثل او هم میتوان تصویر کرد.
مولوی.
سایه خواب آرد ترا همچون سمر
چون برآید شمس انشق القمر.
مولوی.
شمس و قمر در زمین حشر نباشد
نور نتابد مگرجمال محمد.
سعدی.
آنکه منظور دیده و دل ماست
نتوان گفت شمس یا قمر است.
سعدی.
- امثال:
شمع در پیش شمس نفروزد.
سنایی (از امثال و حکم).
- شمس زر، شمسه ٔ زر. تصویر آفتاب. خورشید از زر که روی حلقه ٔ کمربندها نصب می کردند:
بر میانشان حلقه ٔ بند کمرها شمس زر
زیر رانشان جمله زرین مرکبان راهوار.
فرخی.
- شمس فلک، خورشید. خورشید فلکی:
شمس فلک ز بیم اذاالشمس درگریخت
در ظل شمس دین که شود چاکر سخا.
خاقانی.
- عبدشمس، پدر قبیله ای که آفتاب را می پرستیدند. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از آنندراج) (از اقرب الموارد). رجوع به عبد شود.
- قرص شمس، قرص خورشید. آفتاب:
مثال بنده و تو ای نگار دلبر من
به قرص شمس و به ورتاج سخت می ماند.
آغاجی.
رجوع به قرص شود.

شمس. [ش َ] (اِخ) نام پدر بطنی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء).

شمس. [ش َ] (اِخ) نام بتی در قدیم. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج) (از اقرب الموارد).

شمس. [ش َ] (ع مص) آفتابناک شدن روز. (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء) (منتهی الارب) (آنندراج). با آفتاب شدن روز. (تاج المصادر بیهقی) (المصادر زوزنی). || دشمنی برآوردن کسی را: شمس له. (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد).

شمس. [ش َ م َ] (ع مص) آفتابناک شدن روز. (منتهی الارب) (آنندراج). رجوع به شَمس شود.

632